Không thể công bố thiên tai vì… “khái niệm”

Sau chuyến khảo sát thực tế tình hình thiệt hại do hạn hán, xâm nhập mặn trên địa bàn tỉnh, chiều nay 24/2, đại diện lãnh đạo các Bộ, ngành Trung ương; các nhà khoa học, chuyên gia trên lĩnh vực tài nguyên đất, nước, môi trường, thiên tai… có buổi làm việc với lãnh đạo tỉnh bàn về giải pháp khắc phục trước mắt và lâu dài. Dự và chủ trì buổi làm việc có Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lê Văn Sử, Phó Chủ tịch HĐND tỉnh Dương Huỳnh Khải.

Mưa – thừa, nắng – thiếu

Do đặc thù điều kiện tự nhiên, sản xuất và sinh hoạt của người dân Cà Mau phụ thuộc hoàn toàn vào nước mưa và nước ngầm, không có nước ngọt bổ sung trong mùa khô như các tỉnh khác trong vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Thừa nước trong trong mùa mưa, nhưng lại thiếu nước trong mùa khô, trong khi biến đổi khí hậu thường xuyên gây ra các hiện tượng cực đoan; nếu tình trạng hạn hán kéo dài xảy ra thường xuyên thì việc thiếu nước ngọt phục vụ cho sinh hoạt, sản xuất và phòng cháy chữa cháy rừng, gây hư hỏng các tuyến đường giao thông trong vùng ngọt hóa và nguy cơ nước mặn xâm nhập vào nội đồng rất cao, tác động bất lợi đến sản xuất, đời sống nhân dân và phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh.

GS.TS Tăng Đức Thắng – Chuyên viên cao cấp (Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam) cho rằng, Cà Mau cần có chiến lược trong sử dụng nguồn nước mưa. “Tài nguyên nước mưa tại Cà Mau rất phong phú, cần có giải pháp sử dụng hợp lý phục vụ sản xuất, sinh hoạt. Còn vấn đề dẫn nước từ sông Hậu về là vấn đề khó khăn, vì càng xa càng tốn kém”, ông Thắng chia sẻ. Trên thực tế, so với các tỉnh khác trong vùng Đồng bằng sông Cửu Long thì tỉnh Cà Mau có lượng mưa cao hơn hẳn. Bình quân hàng năm có 165 ngày có mưa, với lượng mưa trung bình năm là 2.360mm. Lượng mưa trong mùa mưa chiếm khoảng 90% lượng mưa cả năm, thời điểm có lượng mưa cao nhất là từ tháng 8 đến tháng 10.

Ngăn sụt lún, không nhiễm mặn đồng ruộng

Với đề xuất cần đưa một lượng nước mặn hợp lý vào các tuyến sông nhằm làm giảm áp lực, ngăn chặn tình trạng sụt lún, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lê Văn Sử dẫn chứng thực tế xảy ra trên địa bàn xã Khánh Hải (huyện Trần Văn Thời): Sau sự cố xảy ra tại cống Trùm Thuật Nam, một phần nước mặn xâm nhập vào khu vực xã Khánh Hải đã tạo sự ổn định lòng sông, không gây thiệt hại từ việc sụt lún đất.  

Nêu cụ thể hơn, ông Trần Triều Tiên – Chủ tịch UBND xã Khánh Hải cho biết, trước tết Nguyên đán 2020, do khô hạn, trên địa bàn đã xảy ra 161 vị trí sụt lún đất, diễn ra rất nhanh, liên tục. Tuy nhiên khi nước mặn vào đã ổn định lòng sông, từ đó đến nay trên địa bàn không còn xảy ra sụt lún đất. “Lượng nước mặn chỉ giữ ở một lượng nhất định, nằm sâu dưới lòng sông, không thể xâm nhập lên đồng ruộng”, ông Tiên khẳng định.  

Con số của ngành chuyên môn khảo sát tại cống Trùm Thuật Nam cho thấy, hiện tại cao trình trung bình mặt ruộng từ +0.3m đến +0.4m. Trong khi đó cao trình đáy kênh – 2.5m, cao trình mực nước trong kênh (đã nhiễm mặn) là -1.6m. Như vậy, chênh lệch từ mực nước lên mặt ruộng là từ 1.9m đến 2.0m. Qua khảo sát, quan trắc ngày 20/2/2020 tại cống Trùm Thuật Nam thì độ mặn lòng kênh 17,7‰, đào đất ruộng cách mép kênh 20m, sâu 2m (mới có nước) có độ mặn 2‰. Chứng tỏ, việc thẩm thấu nước mặn vào đồng ruộng chưa xảy ra ở thời điểm hiện tại).

Điều kiện tự nhiên, vị trí địa lý Cà Mau mang trong mình những bất lợi cho sản xuất, đời sống, vì luôn đang xen giữa các vùng hệ sinh thái, trong đó vấn đề quan trọng là nguồn nước ngọt phục vụ sản xuất lúa, hoa màu, sinh hoạt… Hạ tầng thủy lợi tại địa phương dù đã được tập trung đầu tư, tuy nhiên do đầu tư dàn trải, nhỏ lẻ, kéo dài lên chưa thể khép kín vùng sản xuất, đảm bảo về nguồn nước. Mà theo các chuyên gia, nhà khoa học, chỉ khi chủ động được nguồn nước thì sẽ ngăn chặn, ứng phó thiên tai hiệu quả.

Đề cập sự cố xảy ra liên tục trên tuyến đê biển Tây Cà Mau, ông Nguyễn Trường Sơn – Phó tổng Cục trưởng Tổng cục Phòng chống thiên tai, đề nghị tỉnh phải xử lý ngay bằng tất cả các nguồn lực của địa phương theo cơ chế khẩn cấp, vì điều đó đã được quy định trong Luật Phòng chống thiên tai. Trước mắt, cần khảo sát tìm nguyên nhân để có giải pháp khắc phục, cùng với đó cần có kế hoạch hộ đê tại những điểm xảy ra sự cố.

Hiện trường đoạn xảy ra sụt lún trên tuyến đê biển Tây.

Nói về việc công bố thiên tai, ông Sơn khẳng định, chỉ có mưa lũ, dòng chảy gây sụt lún, sạt lở đất mới gọi là thiên tai, nhưng hạn hán gây sụt lún như Cà Mau thì không phải là do thiên tai, bởi đó là “khái niệm” đã được Luật quy định, nên địa phương không thể dựa vào tình trạng sụt lún mà công bố thiên tai, dù thực tế thiên nhiên gây hại là sự thật.

“Sụt lún là do thiếu nước, mà thiếu nước là do nắng hạn, nhưng trong Luật không có quy định. Thực tiễn đặt ra là có thật, nhưng Luật chưa quy định, Cà Mau phải xử sự ra sao”, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lê Văn Sử trăn trở; đồng thời thẳng thắn cho rằng, luật là do chúng ta đề ra, nếu trên không điều chỉnh cho phù hợp thì UBND tỉnh sẽ trình Ban Thường vụ Tỉnh ủy quyết vấn đề này, để làm cơ sở hỗ trợ, giúp người dân chịu thiệt hại vượt qua khó khăn trước mắt.

Trên địa bàn tỉnh Cà Mau hiện có 907 vị trí sụt lún với tổng chiều dài hơn 21.600m, trong đó tại huyện Trần Văn Thời có 578 vị trí sụt lún lộ bê tông với tổng chiều dài gần 12.200m, 326 vị trí sụt lún lộ đất đen với tổng chiều dài hơn 9.100m.