Nhiều hạn chế trong xét xử án dân sự, hành chính

Theo Ban Nội chính Tỉnh ủy, việc thiếu biên chế thẩm phán trung cấp đã tạo áp lực trong giải quyết án hành chính tại Tòa án nhân dân tỉnh.

Theo đó, thông qua kiểm tra, giám sát, Ban Nội chính Tỉnh ủy nhận thấy tỷ lệ bản án, quyết định bị hủy do lỗi chủ quan cao hơn chỉ tiêu phấn đấu của ngành tòa án. Tỷ lệ kháng nghị của viện kiểm sát trên tổng số án, quyết định của tòa án bị hủy, sửa còn thấp. Một số tòa án cấp huyện chưa tranh thủ sự chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền, chưa phát huy vai trò chủ động trong việc phối hợp với cơ quan nhà nước trong quá trình giải quyết án dân sự, hành chính.

Một số đơn vị viện kiểm sát nhân dân cấp huyện còn lúng túng về kỹ năng nghiệp vụ, trình tự thủ tục tố tụng… khi kiểm sát giải quyết các tranh chấp phức tạp, dẫn đến việc thẩm phán áp dụng pháp luật chưa chính xác nhưng viện kiểm sát không phát hiện, hoặc chậm phát hiện vi phạm, nên không kịp thời tham mưu cho viện trưởng kháng nghị.

Tình hình tranh chấp dân sự, hành chính liên quan đến quyền sử dụng đất gia tăng và diễn biến phức tạp. Việc đo đạc, thẩm định, định giá thường mất nhiều thời gian và thường phải tạm đình chỉ để chờ kết quả của cơ quan chuyên môn. Hầu hết các vụ án đều có UBND tham gia tố tụng, nhưng việc tham gia hòa giải, đối thoại, tham gia phiên tòa của chủ tịch UBND còn ít.

Riêng đối với án hành chính, việc người bị kiện (chủ tịch UBND) vắng mặt ở các phiên tòa đối thoại, xét xử đã gây khó khăn trong giải quyết án. Khi đối thoại hoặc khi làm việc với tòa án, người bị kiện thừa nhận quyết định hành chính có sai sót và xác định sẽ rút, hủy bỏ quyết định; nhưng người bị kiện vẫn không phản hồi, người khởi kiện liên tục tác động đến tòa án, gây khó khăn trong việc giải thích cho đương sự, ảnh hưởng đến tiến độ giải quyết của tòa án.

Lượng án phải giải quyết ngày càng tăng nhưng biên chế giảm, chế độ đãi ngộ chưa phù hợp; quy trình bổ nhiệm, bổ nhiệm lại chức danh thẩm phán còn chậm, gây khó khăn cho việc sắp xếp, luân chuyển thẩm phán. Bên cạnh đó, theo quy định của Luật Tố tụng hành chính, án hành chính sơ thẩm hiện nay chủ yếu thuộc thẩm quyền giải quyết của tòa án cấp tỉnh, trong khi biên chế thẩm phán trung cấp không thay đổi, đã tạo áp lực trong giải quyết án.

Nguyên nhân dẫn đến những hạn chế trên, theo Ban Nội chính Tỉnh ủy, do một số bộ luật, luật và các văn bản hướng dẫn thường xuyên thay đổi, điều chỉnh, bổ sung, một số văn bản còn mâu thuẫn, chồng chéo, dẫn đến cách hiểu và vận dụng của các cơ quan chưa thống nhất.

Đối với án bị hủy, sửa, thẩm phán không xem xét toàn diện, thu thập chứng cứ không đầy đủ, áp dụng pháp luật thiếu chính xác; viện kiểm sát không thực hiện tốt công tác kháng nghị theo luật định.

Lĩnh vực án hành chính có tính chất phức tạp, chủ thể tham gia đặc thù (UBND hoặc chủ tịch UBND…) nên quá trình thực thi nhiệm vụ còn có một số hạn chế nhất định. Năng lực, trình độ của một số thẩm phán, kiểm sát viên chưa đáp ứng yêu cầu.

Trước thực trạng trên, Ban Nội chính Tỉnh ủy kiến nghị Thường trực Tỉnh ủy tiếp tục kiến nghị Trung ương ban hành cơ chế, chính sách mang tính đặc thù để thu hút, tuyển chọn người có tâm huyết, đủ đức, tài vào làm việc trong các cơ quan tư pháp; có cơ chế đặc thù cho ngành tòa án giữ ổn định biên chế (vì lượng án thụ lý giải quyết hằng năm đều tăng). Tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác giải quyết án dân sự, hành chính; kịp thời cho ý kiến chỉ đạo xử lý đối với các vụ việc, vụ án dân sự, hành chính phức tạp, dư luận xã hội quan tâm, có khả năng ảnh hưởng đến tình hình chính trị tại địa phương (qua Ban Nội chính Tỉnh ủy). Lãnh đạo, chỉ đạo công tác đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị cho các cơ quan tư pháp (nhất là ngành tòa án); đào tạo, bồi dưỡng công chức ngành kiểm sát, Tòa án nhân dân tỉnh về chuyên môn, nghiệp vụ, lý luận chính trị. Đảng đoàn HĐND tỉnh, Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh lãnh đạo, chỉ đạo tăng cường công tác giám sát đối với các cơ quan tư pháp và hoạt động tư pháp (trong đó có công tác giải quyết án dân sự, hành chính) theo “Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020”.