Thới Bình mùa “gừng cay” !

Theo thống kê của Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT;) huyện Thới Bình, hiện nay, mặc dù chưa đến kỳ thu hoạch, song số lượng gừng bị thiệt hại do dịch thối củ đã lên đến 40% tổng diện tích gừng hiện có trên địa bàn. Đây là dịch bệnh lạ chưa từng xuất hiện từ trước đến nay.

Dù gừng bị thối củ hay không, thương lái vẫn mua với mức giá dao động từ 5.000 – 7.000 đồng/kg.

TAN VỠ ƯỚC MƠ “ĐỔI ĐỜI”

Ông Nguyễn Hoàng Lâm, Trưởng phòng NN&PTNT; huyện, cho biết: Đã qua, do giá mía thấp, người trồng mía không có lãi, vì thế nhiều nông dân trên địa bàn huyện mạnh dạn chọn lựa những giống cây trồng khác thay cho mía. Và gừng đã được nhiều người lựa chọn. Hơn một năm trước, gừng vừa được mùa lại được giá nên người dân nơi đây ồ ạt phá mía trồng gừng, với hy vọng đổi đời. Thế nhưng, niềm vui chưa được bao lâu thì đến mùa này, chính củ gừng khiến nhiều người lâm vào cảnh nợ nần.

Đã hơn 11 giờ trưa, chúng tôi tìm đến xã Biển Bạch Đông vẫn bắt gặp hình ảnh nông dân cặm cụi với việc thu hoạch vội gừng non để kịp bán cho thương lái. Vỡ tan mộng đổi đời, họ thu hoạch chỉ với mong muốn là thu hồi lại vốn, mau chóng trả số nợ tiền phân bón đang phát sinh lãi từng ngày trên những cánh đồng gừng của gia đình. Chị Nguyễn Thị Tuyết, Ấp 6 La Cua, chia sẻ: “Năm 2014, thấy nhiều người trồng gừng cho lợi nhuận cao, gia đình tôi cũng quyết định phá mía trồng gừng. Làm chơi ăn thiệt, năm ấy gừng được mùa lại được giá. Chỉ với hơn nửa công đất, nhưng đã cho lợi nhuận hơn 150 triệu đồng. Thấy thế, sang năm 2015, gia đình quyết định mở rộng diện tích, gom tất cả vốn bỏ vào 7 công gừng. Lúc đầu cảm thấy mừng vì gừng phát triển khá tốt, thế nhưng khi bước vào giữa tháng 6 thì gừng có hiện tượng héo lá, đào lên xem thử thì củ gừng đã bị thối nặng. Diện tích gừng thối củ ngày càng nhiều và lây lan rất nhanh. Hốt hoảng, gia đình tìm hiểu kỹ thuật của nhiều người có kinh nghiệm trồng gừng trong vùng và tư vấn của cán bộ chuyên môn ở địa phương, nhưng đều vô hiệu”.

Trong thời gian ngắn, đã có hơn một nửa diện tích gừng bị hư hỏng nặng. Khi ấy, chị Tuyết bán tháo bán chạy một phần gừng non. Nhưng lúc ấy thương lái chỉ mua với giá khoảng 7.000 đồng/kg. Thấy không có lãi, chị quyết định cầm chừng. Tuy nhiên, đến nay việc thu hồi vốn khó mong thực hiện vì gừng bị hư gần hết, mà giá cũng thấp: 5.000 đồng/kg là số tiền mà thương lái trả cho chị khi thu mua.

Ngậm ngùi trên phần diện tích gừng đang thu hoạch vội, chị Tuyết cho biết thêm: Mỗi công gừng, gia đình tốn trên 10 triệu đồng để mua phân thuốc, khi thu hoạch phải tốn chi phí là 1.000 đồng/kg cho tiền thuê nhân công. Đó là chưa tính số tiền mua gừng giống để trồng. Theo ước tính, nếu thu hoạch hết phần gừng còn lại của gia đình thì cũng chỉ có thể thu hồi được nửa số vốn.

“Gia đình vốn dĩ khó khăn, mưu sinh bằng làm thuê, con cái không được học hành đủ đầy, nay ước mơ đổi đời từ gừng tan vỡ, đối mặt với cảnh nợ nần chồng chất”.

Chị Nguyễn Thị Mỹ Non – một hộ dân trồng gừng.

Thu hồi được khoảng phân nửa số vốn là tình hình “sáng sủa” của những hộ có đất nhà như chị Tuyết. Còn với những hộ thuê đất để trồng gừng thì có thể nói là trắng tay, thậm chí là lâm nợ. Chị Nguyễn Thị Mỹ Non, Ấp 6 La Cua, là một trường hợp. Trước đó gia đình chị có 5 công đất, đem cầm cố để đi ghe hàng bông, nhưng bị thua lỗ nặng. Thấy nhiều người trồng gừng đạt hiệu quả cao nên chị cũng quyết định thuê 2 công đất với số tiền 20 triệu đồng/năm. Vay hỏi thêm tiền để mua gừng giống với giá mỗi ký là 30 ngàn đồng, mỗi công trồng 300kg gừng giống. Trong thời gian trồng, chị phải mua chịu tiền phân, thuốc với số tiền trên 19 triệu đồng, khi trả, cộng lãi là hơn 20 triệu. Nào ngờ toàn bộ diện tích gừng đều bị bệnh thối củ. Kêu bán thì thương lái chỉ trả có 5.000 đồng/kg, có thời điểm họ không mua vì gừng bị thối củ nặng.

Hiện nay, trên địa bàn huyện Thới Bình, trên 40% diện tích gừng bị hư hỏng nặng. Mặc dù chưa đến mùa thu hoạch nhưng người trồng phải bán vội gừng non nhằm tránh thua lỗ nặng.

BỊ THƯƠNG LÁI ÉP GIÁ ?

“Khi người dân tự phát phá quy hoạch để trồng gừng, địa phương đã đưa ra nhiều khuyến cáo nhằm tránh tình trạng gừng lại mất giá thê thảm như thời điểm năm 2013. Nhưng vì lợi nhuận trước mắt quá lớn, người dân đã ồ ạt tự chuyển sang trồng. Trong tình huống đó, buộc địa phương phải tích cực phối hợp với các cơ quan chức năng để tổ chức tập huấn về chuyên môn, kỹ thuật giúp cho người dân có thể áp dụng vào trồng gừng có hiệu quả. Nhưng việc tìm đầu ra cho gừng thì xã vẫn chưa làm được, các thương lái tự tìm đến nông dân thỏa thuận mua bán với nhau”, ông Nguyễn Phi Thoàn, Phó Chủ tịch UBND xã Biển Bạch Đông, thừa nhận.

Giảm giá cũng là tình trạng chung của củ gừng ở nhiều tỉnh ĐBSCL năm nay, nhiều nhà vườn đã bị lỗ vốn nặng. Tại các tỉnh như: Kiên Giang, Hậu Giang, An Giang… hiện gừng tươi sạch bệnh nông dân bán cho thương lái chỉ ở mức 13.000 – 16.000 đồng/kg; đối với các đám gừng có dấu hiệu nhiễm bệnh (củ dễ bị úng hư) thương lái mua với giá thấp hơn.

Khảo sát tại các điểm chợ trên địa bàn TP. Cà Mau, giá gừng sau khi đã qua các khâu “trung gian” thì được bán với giá chỉ khoảng 10 ngàn đồng/kg.

Bên cạnh đó, theo nhiều người dân địa phương, năng suất của gừng năm nay giảm nhiều. Nếu như năm trước bình quân mỗi công khoảng 7 – 8 tấn, thậm chí lên đến 15 – 16 tấn thì nay chỉ được từ 4 – 5 tấn. Ông Nguyễn Văn Sinh, Ấp 6 La Cua, người có kinh nghiệm trồng gừng, cho biết: Đất đã trồng gừng thì chỉ trồng được 1 vụ, mùa sau phải chuyển sang trồng cây khác, bởi trong đất đã tồn đọng lượng lớn nấm, sinh vật gây bệnh. Còn tình trạng đất mới chuyển sang trồng vụ đầu nhưng năng suất vẫn thấp, bị bệnh, phần nhiều là do giống gừng bị thoái hóa, bởi có tình trạng thương lái mua gừng của hộ này rồi đem đến vùng khác bán gừng giống, qua bước trung gian để kiếm lời, vì thế gừng giống vốn là gừng người dân tự mua của nhau chứ không phải gừng giống chất lượng từ vùng trên chuyển xuống như lời họ quảng cáo.

Theo nhiều người dân nơi đây, chuyện gừng “bén” đất Thới Bình, trong đó có xã Biển Bạch Đông hoàn toàn là tự phát. Từ cây giống đến đầu ra sản phẩm đều được người dân tự ý hợp tác với thương lái. Trong “quy trình” này, thương lái giữ vị trí khá quan trọng, bởi họ không những là người trực tiếp mua gừng thương phẩm mà còn là địa chỉ cung cấp gừng giống cho người trồng.

Theo ông Sinh, có không ít trường hợp hộ dân ở đây được các thương lái “khuyên” nên xịt thuốc tăng trưởng để có củ to, rồi chính họ lại thu mua, bán gừng giống; gừng giống không đủ chất lượng lại chứa nhiều tạp chất như vậy thì khi đem trồng cho năng suất thấp là chuyện rất dễ xảy ra. Nhiều người trồng gừng nơi đây cho biết, gừng được bán cho thương lái tự do từ nơi khác đến, họ đi đến đâu thấy có gừng là vào hỏi, được giá thì đặt cọc mua, còn mua làm gì, vận chuyển đi đâu thì không ai biết.

Nếu như năm trước thương lái mua với giá từ 20 – 30 ngàn đồng/kg, thì năm nay họ mua với giá dao động từ 5.000 – 7.000 đồng/kg. “Cách thương lái mua rất “kỳ lạ”, thường là “vịn” vào chuyện gừng bị thối củ mà ra giá. Họ thu mua nhưng không có sự phân loại. Mua cào bằng, mua mão là cách mà những thương lái thực hiện trong thời gian qua”, chị Tuyết phản ánh.

“Thời gian tới đây, bên cạnh việc hướng dẫn người dân đẩy mạnh áp dụng khoa học – kỹ thuật, chúng tôi sẽ quy hoạch lại vùng trồng gừng. Mặt khác, tập trung khuyến khích người dân nên đa dạng cây trồng, tăng thu nhập trên cùng diện tích. Đặc biệt, những diện tích gừng bị nhiễm bệnh trong năm nay, người dân không nên tái trồng vì như thế rất dễ tái phát mầm bệnh. Hiện nay vẫn chưa có thuốc đặc trị bệnh thối củ trên gừng, biện pháp chính yếu vẫn là phòng bệnh cho cây”, ông Hoàng Lâm thông tin.

“Việc tìm đầu ra ổn định cho nông dân trồng gừng là một trong những cái khó lớn nhất của địa phương. Hiện nay, mọi giao dịch đều được thực hiện trực tiếp giữa thương lái với người dân. Vì lẽ đó chuyện thương lái ép giá là khó có thể tránh khỏi”.

Ông Nguyễn Hoàng Lâm – Trưởng phòng NN&PTNT; huyện Thới Bình.