Nét trầm cổ kính đình Hùng Lô

Trải qua bao thăng trầm lịch sử, đình vẫn được bảo tồn nguyên vẹn giá trị kiến trúc, văn hóa, lịch sử: Quần thể khu di tích đình Hùng Lô gồm ngôi miếu cổ, tòa đại đình, long đình, nhà tiền tế, lầu chuông, lầu trống, nhà thờ Phật, bệ thờ thần nông, nhà văn chỉ và nhà yến lão. Tương truyền, đây là vùng đất thiêng, nơi Vua Hùng từng nghỉ chân trong một lần đi du ngoạn. Về sau, dân lập miếu thờ, đến đời Lê Hy Tông (1697), đình được xây dựng, hướng về núi Nghĩa Lĩnh.

Tòa đại đình là công trình kiến trúc trọng yếu với đường nét kiến trúc cổ thời Lê gần như còn lưu giữ được nguyên vẹn với 4 mái rộng cao, 4 góc đao cong vút như 4 cánh hoa xòe nở, hàng gạch hộp rỗng hoa chanh chạy theo bờ mái và những con kìm, con số gắn trên đầu nóc. Những khúc quanh trên nóc mái được gắn những tác phẩm đồ gốm quý. Trên nóc đình đắp lưỡng long chầu nguyệt. Toàn bộ nội thất của tòa đại đình sơn son thếp vàng lộng lẫy. Nghệ thuật điêu khắc đỉnh cao, những chi tiết điêu khắc gỗ hết sức tinh xảo, đề tài phong phú: “Đấu vật”, “Long cuốn thủy” và các di tích dân gian được thể hiện sinh động với các cảnh: “Đường Tăng đi Tây Trúc lấy kinh”, “Đinh Tiên Hoàng tập trận”, “Ngũ Lão đăng sơn”, “Trúc Lâm thất hiền”, “Võ Tòng đá hổ”… Nơi đây cũng còn lưu giữ được hệ thống các đồ thờ tự phục vụ cho nghi lễ thờ cúng đầy đủ nhất; đặc biệt là hệ thống câu đối cổ rất phong phú với 43 câu đối ca ngợi cảnh trí quê hương và công đức vua Hùng. Phần lớn những đồ thờ cổ đều có niên đại trên 300 năm, tiêu biểu là 5 cỗ kiệu sơn son thếp vàng, những khí tự lễ hội.

Khám phá đình Hùng Lô, du khách còn có thể được nghe hát xoan, di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại. Lễ hội đình Hùng Lô được tổ chức cùng thời điểm Giỗ Tổ Hùng Vương.

Không gian kiến trúc đình Hùng Lô vẫn còn gần như nguyên vẹn theo thời gian. Hoành phi sơn son thếp vàng, báu vật của ngôi đình cổ.Người dân rước chủ tế ra đình làng. Chủ tế là cao niên trong làng, được chọn lựa theo nhiều tiêu chí của làng đề ra.Các cụ bà ở Hùng Lô thường hay ra đình ngồi kể Hạnh. Nét văn hóa đặc sắc chỉ còn thấy ở nơi đây.